Το όραμα μας για το κράτος

Η κοινωνία μας χρειάζεται ένα κράτος υπηρέτη της ανάπτυξης, της κοινωνικής συνοχής, της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και της ευημερίας, σύγχρονο και αποτελεσματικό στην παροχή υπηρεσιών. Να είναι επιτελικό, με λιτές και ευέλικτες δομές, με την ελάχιστη γραφειοκρατία και τη μέγιστη διαφάνεια και νομιμότητα, να λειτουργεί αξιοκρατικά και ακομμάτιστα. Ένα κράτος που να σέβεται τους πολίτες και τα στελέχη του και να κερδίζει την εμπιστοσύνη τους.

Προτάσεις Βασικών Αλλαγών στο Κράτος

1. Επαναπροσδιορισμός της αποστολής και των υπευθυνοτήτων του κράτους και της οργάνωσής του.
2. Ριζικός επανασχεδιασμός των δομών, των θέσεων εργασίας και των λειτουργιών.
3. Σχεδιασμός μηχανισμών ολοκλήρωσης, συντονισμού και συγχρονισμού με ταυτόχρονη αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων και των αποφάσεων στη Δημόσια Διοίκηση. Δημιουργία μιας κεντρικής και ενός δικτύου μονάδων Στρατηγικού Σχεδιασμού.
4. Εισαγωγή και αποτελεσματική χρήση ολοκληρωμένων συστημάτων και τεχνολογιών πληροφορικής, λογιστικής (π.χ. διεθνή λογιστικά πρότυπα δημοσίου), διοίκησης, προγραμματισμού, προϋπολογισμού, ελέγχου, διαφάνειας και δεικτών μέτρησης των αποτελεσμάτων.
5. Εισαγωγή συστημάτων  διαφάνειας, εσωτερικού και εξωτερικού ελέγχου (internalauditing, ορκωτοί ελεγκτές κλπ).
6. Εισαγωγή σύγχρονων συστημάτων και μεθόδων Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού (προσλήψεων, ανάπτυξης, αξιολόγησης, αμοιβών, κινήτρων, προαγωγών κλπ).
7. Ανάπτυξη του σύγχρονου Μάνατζμεντ και της Ηγεσίας σε όλους τους δημόσιους οργανισμούς μέσω σύγχρονων και αξιοκρατικών ικανοτήτων, καριέρας, διαδοχής και διοίκησης των «ταλέντων». Υποχρεωτική και πιστοποιημένη “εκπαίδευση στο Μάνατζμεντ και την Ηγεσία” όλων όσων καταλαμβάνουν θέσεις προϊσταμένων, σε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα.
8. Αποκομματικοποίηση του κράτους με μεταβίβαση της εκτελεστικής εξουσίας σε επαγγελματικά στελέχη (π.χ. επαγγελματίες Υφυπουργοί ή Γραμματείς, Γενικοί Διευθυντές και δραστική μείωση των πολιτικών προσώπων (Αν. Υπουργοί, Υφυπουργοί, Γενικοί και Ειδικοί Γραμματείς και σύμβουλοι).
9. Μέτρα ενίσχυσης του διοικητικού επαγγελματισμού: Δραστική μείωση του όγκου του πολιτικού τμήματος της διοικήσεως με μείωση τουλάχιστον κατά 50% των θέσεων Υφυπουργών και Αναπληρωτών Υπουργών.  Άμεση θεσμοποίηση υπηρεσιακού Γενικού Γραμματέα, δραστική περιστολή (σε ποσοστό τουλάχιστον 50%) των θέσεων συμβούλων και συνεργατών των πολιτικών. Επανάκριση όλων των διοικητικών προϊσταμένων με βάση «περίγραμμα θέσης» και όχι προσωπικές ιδιότητες.
10. Ενδυνάμωση των εργαζόμενων και ανάπτυξη σύγχρονης κουλτούρας δημοσίου λειτουργού, αποτελεσματικότητας, συνεχούς βελτίωσης, ποιότητας, εστίασης στα αποτελέσματα, υπευθυνότητας, εντιμότητας, ακεραιότητας, καινοτομίας, συνεργασίας, ποιοτικής εξυπηρέτησης του πολίτη, κοινωνικής ευθύνης.
11. Εισαγωγή δομών, τεχνολογιών και πληροφορικής εξυπηρέτησης των πολιτών.
12. Ριζική αναμόρφωση της «από πάνω προς τα κάτω και αντίστροφα», διαδικασία διαμόρφωσης και ελέγχου του προϋπολογισμού με βάση συγκεκριμένα επιχειρησιακά προγράμματα δράσης.
13. Εισαγωγή συστήματος ελέγχου και διαφάνειας του «πόθεν έσχες» (περιουσιακά στοιχεία, τεκμήρια διαβίωσης όλων των δημοσίων υπαλλήλων των οποίων οι θέσεις εγκυμονούν κινδύνους διαφθοράς.
14. Απλοποίηση της διαδικασίας απόλυσης των υπαλλήλων που η απόδοση τους αξιολογείται ως μη αποδεκτή.
15. Γενικευμένη εισαγωγή ηλεκτρονικών προμηθειών σε όλους τους Δημόσιου οργανισμού και αξιοποίηση των συνεργειών μεταξύ αυτών.
16. Αξιολόγηση όλων των προσφερόμενων υπηρεσιών του δημοσίων οργανισμών με βάση τα κόστη – οφέλη και ανάθεση αυτών σε ιδιωτικού φορείς, όταν αυτή η λύση είναι πιο αποδοτική και αποτελεσματική.
17. Αξιοποίηση βέλτιστων πρακτικών άλλων χωρών που μπορούν να εφαρμοσθούν στην Ελλάδα με επιτυχία, μετά από προσαρμογή.
18. Ατζέντα μεταρρυθμίσεων για την επόμενη τριετία, αν όχι συμφωνημένη με τους κοινωνικούς εταίρους, πάντως γνωστή και σταθερή. Καμία μεταρρύθμιση χωρίς προηγούμενη διαβούλευση.
19. Άμεση επένδυση στη διοικητική παιδεία: ενίσχυση του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης, εξάντληση κάθε ξένης τεχνικής βοήθειας με σκοπό τη διάδοση της νέας γνώσης σε στοχευμένα κοινά που έχουν να φέρουν εις πέρας μείζονες διοικητικές μεταρρυθμίσεις.
20. Ενδυνάμωση του επιτελικού ρόλου των Υπουργείων και του συντονισμού: Άμεση κατάργηση συναρμοδιοτήτων, μεταφορά όσων αρμοδιοτήτων μπορούν να μεταφερθούν σε άλλα επίπεδα διοίκησης. Θέσπιση εκπόνησης σχεδίων δράσης των Υπουργείων στα οποία θα περιλαμβάνεται επιχειρησιακός, οικονομικός και ρυθμιστικός παράγοντας.

Το Κράτος υπηρέτης της Κοινωνίας

Οι παθογένειες του κράτους κάνουν φανερή την επιτακτική και άμεση ανάγκη για το ριζικό επαναπροσδιορισμό του μέσα από βαθιές τομές σε όλους τους τομείς. Οι βασικές επιδιώξεις ενός τέτοιου επαναπροσδιορισμού πρέπει να είναι η παραγωγικότητα, η αποδοτική χρήση των πόρων και η αποτελεσματικότητα ούτως ώστε το κράτος να αποτελεί το μοχλό ανάπτυξης, εγγυητή της κοινωνικής δικαιοσύνης, αλληλεγγύης και συνοχής, της ασφάλειας, της εξασφάλισης των θεμελιωδών υπηρεσιών και αγαθών προς τους πολίτες και γενικά να υπηρετεί τη κοινωνία στο σύνολο της.

Όλα αυτά για να επιτευχθούν, απαιτούν οι δομές του κράτους να επανασχεδιασθούν με έξη βασικά κριτήρια.

Πρώτον: Λιτές, λειτουργικά αποτελεσματικές και ευέλικτες δομές. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι συνολικά, το κράτος διαθέτει μόνο εκείνους τους οργανισμούς που είναι απαραίτητοι, αλλά και ο κάθε οργανισμός του διαθέτει τα ελάχιστα δυνατά ιεραρχικά επίπεδα, οργανωτικές μονάδες (θέσεις, τμήματα) και μόνο τις απαραίτητες θέσεις εργασίας, ώστε να εξασφαλίζεται η αρχή της λειτουργικής αποτελεσματικότητας, της ελάχιστης δυνατής γραφειοκρατίας, των απλών διαδικασιών και της αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ των οργανωτικών μονάδων του ίδιου οργανισμού, αλλά και μεταξύ των διαφόρων οργανισμών (π.χ. αστυνομία – δικαιοσύνη).

Δεύτερον: Ισορροπία μεταξύ της συγκεντρωτικής και της αποκεντρωτικής ενάσκησης της εξουσίας. Η αποκεντρωτική ενάσκηση εξυπηρετεί την πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων, την άμεση ανταπόκριση στις ανάγκες, την πιο έγκαιρη προσαρμογή στις εξελίξεις και επιτρέπει τις πρωτοβουλίες. Η συγκεντρωτική ενάσκηση χρειάζεται μόνο για την ολοκλήρωση και την εναρμόνιση των στρατηγικών, των πολιτικών και των αποφάσεων, του χειρισμού κρίσεων καθώς και την επίτευξη συνεργιών και οικονομιών κλίμακας.

Τρίτον: Μηχανισμοί ολοκλήρωσης & συντονισμού. Δηλαδή, οριζόντιες λειτουργικές διαδικασίες που εξασφαλίζουν τη συνεργασία, το συντονισμό και το συγχρονισμό μεταξύ των οργανισμών του κράτους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη δημιουργία μιας κεντρικής και ενός δικτύου μονάδων Στρατηγικού Σχεδιασμού.

Τέταρτον: Σύγχρονα ολοκληρωμένα συστήματα και τεχνολογίες πληροφορικής, λογιστικής, διοίκησης και ελέγχου. Θεωρούμε ιδιαίτερα χρήσιμο να τονιστεί η μεγάλη και επείγουσα ανάγκη του σχεδιασμού και της εφαρμογής συστημάτων πληροφορικής, λογιστικής, μάνατζμεντ και ιδιαίτερα προγραμματισμού, προϋπολογισμού και ελέγχου. Ιδιαίτερα κρίσιμο είναι η ανάπτυξη του συστήματος 14 ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών μέτρησης των επιδόσεων σε όλους τους τομείς. Οι μετρήσεις πρέπει ν’ αφορούν τα πάντα και παντού όπως αποτελέσματα, παραγωγικότητα, κόστος, ικανοποίηση των πολιτών, εργασιακό κλίμα, βελτιώσεις. Χωρίς αυτό το σύστημα δεν είναι δυνατόν να γίνεται σωστός προγραμματισμός, έλεγχος και αντικειμενική αξιολόγηση των οργανισμών, των οργανωτικών μονάδων και των εργαζόμενων και να επιτυγχάνεται η συνεχή βελτίωση και η λογοδοσία. Η ρήση που υποστηρίζει «Ότι αν κάτι δεν μπορείς να το μετρήσεις, δεν μπορείς να το διοικήσεις ή να το βελτιώσεις» έχει μεγάλη δόση αλήθειας. Παράλληλα με αυτό το σύστημα, ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό κράτος απαιτεί τη λειτουργία του εσωτερικού και εξωτερικού ελέγχου, όπως γίνεται σε όλους τους καλά οργανωμένους οργανισμούς. Ο εσωτερικός έλεγχος δεν αφορά μόνο τη νομιμότητα, αλλά ταυτόχρονα, την αποδοτικότητα και την αποτελεσματική λειτουργία ενός οργανισμού. Βέλτιστες πρακτικές τέτοιων συστημάτων σε άλλες χώρες υπάρχουν αρκετές και δεν είναι δύσκολο να τις πάρουμε, να τις προσαρμόσουμε και να τις εφαρμόσουμε αν θέλουμε και στο δικό μας δημόσιο τομέα.

Πέμπτον: Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού. Αυτό απαιτεί το σχεδιασμό και την εφαρμογή των σύγχρονων συστημάτων Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού που εφαρμόζονται στον ιδιωτικό τομέα αλλά και στους δημόσιους τομείς των προηγμένων χωρών. Θεμελιώδη τέτοια συστήματα αφορούν τον προγραμματισμό των αναγκών του ανθρώπινου δυναμικού, τις αξιοκρατικές προσλήψεις και παραγωγές, την αντικειμενική και αναπτυξιακή αξιολόγηση των εργαζόμενων, τη σύνδεση των αμοιβών με την αξία της θέσης και τις επιδόσεις του κάθε εργαζομένου, την σταδιοδρομία, την εξέλιξη και την ανάπτυξη των εργαζόμενων και των στελεχών. Χωρίς τέτοια συστήματα, δεν μπορεί να γίνει πράξη η κοινή λογική «ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση», να δημιουργηθεί η κατάλληλη κουλτούρα, να αντιμετωπισθεί το ρουσφέτι και η κομματικοποίηση του κράτους, η επιρροή των συντεχνιών και βεβαίως δεν μπορεί ν’ αξιοποιηθεί αποτελεσματικά ο πιο κρίσιμος, ο πιο πολύτιμος και ταυτόχρονα ο πιο δαπανηρός πόρος του κράτους που είναι οι άνθρωποι.

Έκτον: Αποκομματικοποίηση, Αποδοτικότητα, Αποτελεσματικότητα, Συνέχεια & Συνεπεία του κράτους. Αυτό απαιτεί δύο ουσιαστικές αλλαγές. Από την μία την ανάπτυξη μεσαίων και ανώτερων διοικητικών στελεχών με την νοοτροπία, τις γνώσεις και τις ικανότητες του σύγχρονου μάνατζερ και του ηγέτη και από την άλλη, σε αυτά τα καταρτισμένα στελέχη πρέπει να μεταβιβαστεί ουσιαστική εξουσία από την κυβέρνηση και βεβαίως να τους δοθούν οικονομικά και άλλα κίνητρα, με βάση τις επιδόσεις και τη συνεισφορά τους. Για παράδειγμα, στα Υπουργεία, η ιδέα των μόνιμων επαγγελματικών γραμματέων ή ακόμη και υφυπουργών, όπως και η ύπαρξη θεσμοθετημένης ομάδας διοίκησης μπορεί να συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση. Χωρίς ένα σύγχρονο, ικανό και σ’ έναν ισορροπημένο βαθμό αυτόνομο από την πολιτική εξουσία μάνατζμεντ, οι δημόσιοι οργανισμοί δεν μπορούν να παράγουν στρατηγική και σχέδια, να λειτουργούν αποτελεσματικά, να υλοποιούν τους στόχους και τις πολιτικές των κυβερνήσεων. Αυτό εκτός των άλλων απαιτεί τη δραστική μείωση του όγκου του πολιτικού συστήματος της διοικήσεων, με μειώσεις μεγαλύτερη από το 70% των θέσεων αναπληρωτών και Υφυπουργών, των θέσεων συμβούλων και συνεργατών των πολιτικών.

Αυτά πρέπει να συνδυαστούν με τον πλήρη ανασχεδιασμό των ρόλων και λειτουργιών του κράτους γενικά, αλλά και ειδικότερα, σε ότι αφορά στην πολυνομία και την γραφειοκρατία. Ένα σύγχρονο νομικό και τεχνολογικό πλαίσιο πρέπει να αλλάξει ριζικά τη δομή και τη λειτουργία της Δικαιοσύνης που αποτελεί ένα τεράστιο φραγμό, για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ανάπτυξης του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.