ΤΑ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΑΙΓΝΙΑ, Ο κ. ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ & Ο ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ

Πολλά άρθρα αναφέρονται στη αξιοποίηση της θεωρίας παιγνίων, στο τρόπο που εξελίσεται η διαπραγμάτευση από τον κ. Βαρουφάκη.

Διατηρώ σοβαρές επιφυλάξεις για την δυνατότητα που δίνεται στο κ Βαρουφάκη να αξιοποιήσει σωστά τα εγαλεία που του δίνουν τα παίγνια στη συγκεκριμένη διαπραγμάτευση, λόγω κυρίως των “εσωτερικών τριβών” και της αδυναμίας ορθολογικής συμπεριφοράς από πολλά στελέχη της κυβέρνησης καθώς και από το κόσμο του ΣΥΡΙΖΑ, στον οποίον έχουν καλλιεργηθεί υπέρμετρες προσδοκίες μέχρι τώρα. Και εξηγώ γιατί:

Η θεωρία παιγνίων, μοντελοποιεί τα προβλήματα διαπραγμάτευσης. Ως μοντέλο, τα παίγνια προσομοιώνουν μεν αλλά ποτέ δεν θα μπορέσουν να εκφράσουν τα προβλήματα της πραγματικής ζωής που είναι εξαιρετικά πιό πολυπλοκα, με μεγάλες δόσεις ανορθολογισμού και με μεγάλη δυκολία στην αντικειμενική αποτίμηση της αξίας των διακυβευμάτων (κριμότατη παράμετρος για τα παίγνια). Η κάθε πλευρά τείνει να τα αξιολογεί υποκειμενικά. Συνεπώς τα παίγνια ως θεωρητικά μοντέλα, μπορεί να είναι χρήσιμα για τη δημιουργία τάσεων σε μία διαπραγμάτευση ή σαν άξονας προανατολισμού, αλλά δεν μπορούν να προδικάσουν τις τελικές λύσεις με σιγουριά και ακρίβεια. Όλα αυτά είναι αναγκαίες γνώσεις για να μην εγκλωβιστεί κάποιος σε αδιέξοδες μοντελοποιημένες επιλογές.
Υπάρχουν παίγνια “ανταγωνισμού” και παίγνια “συνεργασίας” ή και “συν-ανταγωνισμού”. Η συγκεκριμένη περίπτωση διεθνούς διαπραγμάτευσης, μεταξύ κρατών και διεθνών οργανισμων, η οποία διεξάγεται από άτομα με προσωπικά συμφέροντα και ατομικές ιδιαιτερότητες, όπου υπάρχουν την ίδια στιγμή συμπλέοντα και αλληλοσυγκρουόμενα συλλογικά και ατομικά συμφέροντα, είναι από τις πολυπλοκότερες, και είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσομοιωθούν με επάρκεια από οιοδήποτε απλό ή και σύνθετο “παίγνιο”.
Το παίγνιο της “κοκορομαχίας (chicken game)” που όπως αναφέρουν τα άρθρα ακολουθήθηκε στην αρχή από την Ελληνική πλευρά με τις συγκρούσεις που έγιναν, έχει τα εξής χαρακτηριστικά. Δυο αντίπαλοι, ο ένας απέναντι στον άλλον, οδηγούν τα αυτοκίνητά τους για να συγκρουσθούν. Όποιος ολιγωρήσει και στρίψει πρώτος χάνει και κερδίζει ο άλλος την εύνοια της κοπέλας, που είναι το διακύβευμα στον αγώνα. Ο μονος τρόπος για να δειξεις ότι είσαι πιο αποφασισμένος από τον άλλο, να το καταλάβει έγκαιρα και να είναι σίγουρος οτι δεν πρόκειται να στρίψεις, βασίζεται σε “αυτοεγκλωβισμό”. Να ξεβιδώσεις δηλαδή το τιμόνι ενώ τρέχεις και να το πετάξεις από το παράθυρο εμφανώς ώστε να σε δει ο αντίπαλος και να ξερει με σιγουριά ότι δεν θα στρίψεις. Υπάρχουν όμως προβλήματα σ’ αυτό.
– Πρώτο, εάν ο άλλος έχει ένα τεθωρακισμένο, τότε αδιαφορεί για τη συγκρουση, αφού δεν θα “πονέσει” και απλά δεν θα στρίψει. Εμείς θεωρήσαμε ότι η Γερμανία θα “πονέσει” από τη σύγκρουση μαζί μας, έστω κι αν εμείς πεθάνουμε ένδοξα, πράγμα που δεν επιβεβαιώνεται στη πράξη με νούμερα και ειναι μόνο μία υπόθεση στο δικο μας μυαλό. Υπάρχουν πολλοί άλλοι ορθολογικοί και μη ορθολογικοί λόγοι, που μπορεί να έκαναν τη Γερμανία να μην ολιγωρήσει στη σίγουρη αυτή σύγκρουση.
– Δεύτερο, τι αξία θα είχε να “πονέσει” η Γεμανία αν εμεις θα ήμασταν σίγουρα “νεκροί”!!!
– Τρίτο, θα υπήρχε ο κίνδυνος για το αμάξι χωρίς τιμόνι, να αρχίσει να στρέφει μόνο του και να βγαίνει εκτός πορείας, ανεξέλεγκτα, χάνοντας το στόχο, λόγω εσωτερικών και εξωτερικών τριβών, όπως και συνέβει με τις αντιδράσεις το εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και των άλλων Ευρωπαίων (είπαμε το παίγνιο είναι πολύπλοκο). Αυτο θα σήμαινε οτι στη πορεία προς τη σύγκρουση, οι στόχοι διαφοροποιήθηκαν, όπως και έγινε στη πραγματικότητα και ότι η ευθεία σύγκρουση δέν ήταν η τελική επιλογή. Αυτό συνέβη είτε γιατι ο κ. Βαρουφάκης αποτίμησε ως μη συμφέρουσα πλέον τη συγκρουση, ή είχε στο μυαλό του να ξεκινήσει έτσι, για να φανεί αρχικά σκληρός και λίγο πριν τη τελική σύγκρουση, να μεταπέσει σε πιο συνεργατικά παίγνια, διεκδικώντας έτσι περισσότερα.
– Στην αρχή ο κ. Βρουφάκης, μάλλον σκέφθηκε να πετάξει (ρητορικά έστω) το τιμόνι έξω από το παράθυρο και έκανε το τρελό. Διαπίστωσε όμως ότι στην ουσία έτσι θα εγκλωβιζόταν κυρίως στο εσωτερικό και δεν θα μπορούσε να αλλάξει στρατηγική στη συνέχεια. Λίγο πριν τη τελική σύγκρουση, ευτυχώς ξαναβίδωσε μόνος του το τιμόνι, προσπαθώντας να επανελέγξει τη πορεία ώστε να μην είναι καταστροφική τελικά. Όμως η αδράνεια που έχει δημιουργηθεί λόγω κεκτημένης ταχύτητας στο αμάξι, δεν ειναι εύκολο να ελεγχθεί πλέον. ΝΑΙ, το πρόβλημα καθορισμού του τελικού στόχου έχει ξεφύγει από τα χέρια του οδηγού και εξαρτάται πλέον από τις εσωτερικές τριβές, τη κεκτημένη ταχύτητα και από μη ορθολογικούς παράγοντες (ή μήπως δεν είχε καταλάβει ο οδηγός, ότι ποτέ δεν είχε τον έλεγχο;;;).
Αναγκαστικά συνεπώς ο κ. Βαρουφάκης προσπαθεί να μεταπηδήσει σε “συνεργατικά παίγνια” και σε “παίγνια συνανταγωνισμού”. Ενδεχομένως να ήθελε εκεί να καταλήξει, μετά την αρχική απειλή σύγκρουσης. Αυτά τα παίγνια, βασίζονται εν πολλοίς στην ακόλουθη λογική: “Σκληρός ο αντίπαλος; Σκληρός κι εγώ”. “Μαλακώνει ο αντίπαλος, μαλακώνω κι εγώ”. Και κάποια στιγμή η αμοιβαία επωφελής λύση θα κυριαρχήσει μεταξύ των ορθολογικών αντιπάλων που μπορούν να αξιολογησουν ορθολογικά και με αξιοπιστία τα κόστη και τα οφέλη. Και όλοι μας ελπίζουμε να γίνει έτσι.
Είναι όμως έτσι;
Και πάλι υπεισέρχονται τα προβλήματα ορθολογισμού (η ρητορική μέχρι τωρα του ΣΥΡΙΖΑ για εσωτερική κατανάλωση, τον βγάζει από το μονοπάτι του ορθολογισμού), της δυσκολίας ρεαλιστικής αποτίμησης του τι χάνει κι τι κερδίζει η κάθε πλευρά (η σχετική διαφορά μεταξύ των αποδόσεων θα είναι πάντα εις βάρος μας), και των εσωτερικών τριβών (εντός του ΣΥΡΙΖΑ), που δεν επιτρέπουν την κυριαρχία ενός και μόνο μοντελου παιγνίων αλλά πολλών ταυτόχρονα, αλληλοπεηρεαζόμενων (φανταστείτε τη πολυπλοκοτητα αν βάλουμε στα διακυβεύματα και τα ευρύτερα γεωπολιτικά ζητήματα)

Όπως θέλουμε να πιστεύουμε, τα γνωρίζει καλά ολα αυτά ο κ. Βαρουφάκης (και ο σύμβουλός του κ. Γκάλμπρειθ) κι ότι τα έχει λαβει υπ’ όψη του. Αυτό άλλωστε μας δειχνει και η αλλαγή της ρητορικής, της στάσης και των επιχειρημάτων του, που δείχνουν ευελιξία.
Δυστυχώς όμως για λόγους διαχείρισης των εσωτερικών τριβών εξακολουθεί να μιλάει συγκεγχυμένα και χωρίς να δεσμεύεται μέχρι τώρα με κείμενα, τα οποία δεν θα μπορούσε να τα πάρει πίσω (σε ενα συμφώνησε και τον γελοιοποίησαν αμέσως αναγκάζοντας τον να το μαζεψει), καθιστώντας έτσι τους συνομιλητές του πιο επιφυλακτικούς για το εάν πραγματικά επροσωπεί πλήρως τις θέσεις της κυβέρνησης ή εάν θα τον αναγκάσουν σε υπαναχωρήσεις και σε αδιέξοδες θέσεις.